Ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych - artykuły

Już po raz dziewiąty system ELA wspiera świat akademicki – osoby kandydujące na studia, studiujące, prowadzące badania naukowe, uczelnie i twórców polityk publicznych

Ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (ELA) został zainicjowany w 2013 roku dzięki nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Został on uruchomiony w 2016 roku na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i od tego czasu jest systematycznie rozwijany. ELA należy do najbardziej innowacyjnych systemów tego typu w Europie. Na bazie rozwiązań zastosowanych w ELA, rozwijane są narzędzia wspierające monitorowanie karier absolwentów i absolwentek na poziomie europejskim.

Analizy prowadzone w ramach systemu ELA bazują na danych administracyjnych pochodzących z systemu szkolnictwa wyższego POL-on i rejestrów osób ubezpieczonych ZUS. Dzięki odpowiednim przepisom ustawowym, wszystkie analizy i udostępniane wyniki są w pełni anonimowe i gwarantują zabezpieczenie prywatności badanych.

Od pierwszej edycji system ELA dostarcza informacji o kolejnych grupach społeczności akademickiej w Polsce. Pierwsze raporty odnosiły się wyłącznie do pozycji ekonomicznej absolwentów i absolwentek, obecnie analizy systemu ELA opisują aktywności edukacyjne i ekonomiczne osób studiujących, odbywających kształcenie doktorskie oraz osób, które uzyskały stopień doktora. System w tym roku obejmuje ponad 800 tys. nowych osób, a łącznie opisuje kariery edukacyjne i zawodowe blisko 7 mln osób, które studiowały, uzyskały dyplom, lub kształciły się na poziomie doktorskim w latach 2014 -2022.

Wyniki systemu ELA przedstawiane są co roku w postaci interaktywnych infografik, automatycznych raportów i zbiorów zagregowanych danych, które zawierają wskaźniki dotyczące poziomów: ogólnopolskiego, uczelni i poszczególnych kierunków kształcenia.

9 lipca br. odbyła się letnia premiera kolejnej, dziewiątej, edycji systemu ELA. Zawiera ona nowe wyniki charakteryzujące absolwentów i absolwentki oraz osoby ze stopniem doktora. W jesiennej odsłonie systemu ELA przedstawione będą wyniki nowej edycji opisujące osoby studiujące i osoby odbywające kształcenie doktorskie. Dostarczone będą też wskaźniki dla uczelni, które wspierają je w aplikowaniu do rankingów międzynarodowych.

Poniżej prezentujemy wybrane, ciekawe wyniki dziewiątej edycji systemu ELA.

Wybrane wyniki

Zarobki i bezrobocie według województw i powiatów zamieszkania.

Województwa

Tabela 1 przedstawia informacje na temat zarobków i bezrobocia absolwentek i absolwentów studiów magisterskich (II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich) z rocznika 2022 w pierwszym roku po uzyskaniu dyplomu według województwa zamieszkania.

Tabela 1. Wskaźniki charakteryzujące zarobki i bezrobocie osób, które ukończyły studia magisterskie w 2022 r.

Najwyższe przeciętne wynagrodzenia uzyskiwali absolwenci i absolwentki mieszkający w województwie mazowieckim (5 791,53 zł), zaś najniższe – w województwie podlaskim (4 697,55 zł). Przy ustalaniu efektywności zarabiania pieniędzy przez osoby kończące studia warto jednak uwzględnić generalny poziom płac w ich miejscu zamieszkania. Właściwą miarą tej efektywności jest Względny Wskaźnik Zarobków (WWZ). WWZ odnosi wynagrodzenia absolwentów i absolwentek do średnich płac w ich miejscach zamieszkania w badanym okresie. Uwzględnia więc ekonomiczną kondycję lokalnych rynków pracy w poszczególnych okresach i dzięki temu umożliwia porównywanie efektywności w zarabianiu pieniędzy niezależnie od miejsca zamieszkania i okresu objętego analizą. Wartości WWZ informują nas zatem jaką część średnich lokalnych zarobków uzyskiwali przeciętnie absolwenci i absolwentki. Najwyższą wartością WWZ mogą poszczycić się absolwenci i absolwentki z województwa warmińsko-mazurskiego (zarabiali przeciętnie 0,82 średnich lokalnych zarobków), zaś najniższą zaobserwowano dla województw: małopolskiego i podlaskiego (0,73).

W analogiczny sposób możemy zestawiać nominalne i względne miary bezrobocia. Najniższe ryzyko bezrobocia w pierwszym roku po dyplomie (tj. średni procent miesięcy w tym okresie, w których osoby badane były zarejestrowane jako bezrobotne) odnotowali absolwenci i absolwentki zamieszkujący województwo wielkopolskie (2,6%), zaś najwyższe – z województwo świętokrzyskie (7,4%). Zestawiając ryzyko bezrobocia ze stopą bezrobocia w miejscach zamieszkania absolwentek i absolwentów wyznaczamy Względny Wskaźnik Bezrobocia (WWB). WWB pozwala – podobnie jak WWZ – rzetelnie porównywać efektywność osób objętych badaniem w unikaniu bezrobocia. Największą skutecznością pod tym względem wykazali się absolwenci i absolwentki z województwa mazowieckiego (0,60), zaś najniższą – z województwa świętokrzyskiego (1,04).

Powiaty

W poniższych czterech tabelach przedstawiamy wartości wskaźników charakteryzujących zarobki i bezrobocie absolwentów i absolwentek studiów magisterskich (II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich) z rocznika 2022 w pierwszym roku po uzyskaniu dyplomu, w podziale na powiat zamieszkania. W tabelach przedstawiamy po pięć powiatów o najlepszych i najgorszych wynikach.

Tabela 2. Powiaty o najwyższych i najniższych medianach zarobków absolwentek i absolwentów studiów magisterskich z rocznika 2022 

Tabela 3. Powiaty o najwyższych i najniższych medianach Względnego Wskaźnika Zarobków absolwentek i absolwentów studiów magisterskich z rocznika 2022 

Tabela 4. Powiaty o najwyższym i najniższym Ryzyku bezrobocia absolwentek i absolwentów studiów magisterskich z rocznika 2022 

Tabela 5. Powiaty o najwyższych i najniższych wartościach Względnego Wskaźnika Bezrobocia absolwentek i absolwentów studiów magisterskich z rocznika 2022 

Powyższe wyniki pokazują, że powiaty o najwyższych wynagrodzeniach absolwentów i absolwentek nie muszą się charakteryzować najwyższymi wartościami Względnego Wskaźnika Zarobków (WWZ). Obserwujemy to zjawisko w przypadku piątki powiatów o najwyższych wynagrodzeniach – powiatów z aglomeracji warszawskiej, w których średnie zarobki ogółu ich mieszkańców są wysokie. Najwyższe wartości WWZ cechują absolwentów i absolwentki z powiatów często o niższych wynagrodzeniach ogółu mieszkańców.

Analogicznie, niskie wartości ryzyka bezrobocia absolwentek i absolwentów mogą występować w miejscu, gdzie ogólnie bezrobocie jest niskie. Wówczas wartości Względnego Wskaźnika Bezrobocia (WWB) nie będą jednak szczególnie niskie. Absolwentki i absolwenci, którzy mierzą się z wysokim bezrobociem w ich miejscach zamieszkania, mogą odnotowywać niższe wartości WWB.

Jak zmieniają się wynagrodzenia po studiach?

Poniższy wykres przedstawia pięcioletnią dynamikę Względnego Wskaźnika Zarobków (WWZ) dla roczników 2018-2022 absolwentów i absolwentek studiów magisterskich (II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich).

Najdłuższa linia opisuje sytuację rocznika 2018 w pięcioletnim (60 miesięcy) okresie po uzyskaniu dyplomu, zaś najkrótsza – roczny (12-miesięczny) okres po uzyskaniu dyplomu przez osoby z rocznika 2022.

Rysunek 1. Wartości Względnego Wskaźnika Zarobków w kolejnych miesiącach po dyplomie dla absolwentów i absolwentek studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z roczników 2018-2022

Jak widać, wprawdzie na początku swojej kariery zawodowej (zaraz po dyplomie) absolwenci i absolwentki uzyskują wynagrodzenia poniżej średnich lokalnych płac w ich miejscach zamieszkania, ale dla absolwentów z ostatnich lat już w trzecim roku po dyplomie wynagrodzenia absolwentów i absolwentek „przekraczają” średnie wynagrodzenia uzyskiwane w ich powiatach zamieszkania i dalej rosną w kolejnych latach.

Warto podkreślić, że rosnący trend oznacza nie tylko wzrost zarobków absolwentek i absolwentów w czasie, ale – co najważniejsze – ich wynagrodzenia rosną SZYBCIEJ niż wynagrodzenia osób z ich powiatów zamieszkania. Opłaca się zatem uzyskiwać wyższe wykształcenie również ze względów finansowych – absolwenci i absolwentki są na rynku pracy efektywniejsi niż pozostali uczestnicy lokalnych rynków pracy.

Po których kierunkach zarabia się najlepiej w pierwszym roku po dyplomie?

Wyniki dotyczące kierunków o najwyższych zarobkach pokazane są dla absolwentów i absolwentek studiów magisterskich (II stopnia lub jednolitych magisterskich) w zależności od dziedziny ukończonych studiów. Istotne jest, by uwzględnić specyfikę różnych strategii na rynku pracy w zależności od typu ukończonych studiów. Inne bowiem są doświadczenia na rynku pracy informatyków, a inne osób, które kształciły się np. na kierunkach filologicznych.

Prezentowane wyniki dotyczą absolwentów i absolwentek z 2022 r. Wynagrodzenia w pierwszym roku po dyplomie przedstawiamy przy użyciu dwóch wskaźników: mediany miesięcznych wynagrodzeń wyrażonych w PLN oraz Względnego Wskaźnika Zarobków (WWZ). Warto przy tym pamiętać, że pierwszy rok po dyplomie oznacza z reguły początek kariery zawodowej. Stąd nie powinny dziwić niskie wartości wynagrodzeń – zarówno tych w złotych, jak i niskie (poniżej 1) wartości WWZ dla wielu kierunków w pierwszym roku po dyplomie.

Tabela nr 6 przedstawia wyniki charakteryzujące poszczególne dziedziny traktowane łącznie.

Tabela 6. Wynagrodzenia w pierwszym roku po dyplomie absolwentów i absolwentek studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z rocznika 2022 z poszczególnych dziedzin kształcenia

Jak widać, przeciętne wynagrodzenia absolwentów i absolwentek poszczególnych dziedzin w pierwszym roku po dyplomie są zróżnicowane. Najwyższe przeciętne wynagrodzenia osiągnęli absolwenci w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Osoby, które posiadały dyplom w tej dziedzinie kształcenia, uzyskiwały w pierwszym roku po obronie przeciętnie 88% lokalnych średnich zarobków w ich powiatach zamieszkania. Warto podkreślić, iż były to wynagrodzenia wyższe, niż obserwowane w dziedzinach, do których zalicza się kierunki o najwyższych zarobkach – dziedziny nauk inżynieryjno-technicznych, ścisłych i przyrodniczych oraz społecznych.

W tabeli nr 7, dla każdej dziedziny, przedstawione są wyniki pięciu kierunków z tej dziedziny, o najwyższych zarobkach w pierwszym roku po dyplomie. Poniższa tabela zawiera wyniki dla kierunków o liczbie absolwentów i absolwentek w skali kraju równej co najmniej 30 (w przypadku dziedziny nauk teologicznych, tylko jeden kierunek – teologia – liczył ponad 30 absolwentów i absolwentek w skali kraju), których absolwenci i absolwentki uzyskali w pierwszym roku po dyplomie najwyższe wynagrodzenia. Kierunki zostały uporządkowane według Względnego Wskaźnika Zarobków – aby zapewnić porównywalność wyników niezależnie od miejsca zamieszkania.

Tabela 7. Wynagrodzenia w pierwszym roku po dyplomie absolwentów i absolwentek studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z rocznika 2022 z kierunków o najwyższych wynagrodzeniach

Jak widać, zróżnicowanie wynagrodzeń pomiędzy kierunkami jest wyższe niż pomiędzy przeciętnymi dla dziedzin. Najwyższe przeciętne wynagrodzenia osiągały osoby, które uzyskały dyplom na kierunkach „executive master of business administration” oraz związanych z analizą danych w dziedzinie nauk społecznych. Bardzo wysokie wynagrodzenia uzyskiwały również osoby, które ukończyły studia związane z rozmaitymi aspektami IT (od informatyki po cyberbezpieczeństwo) w dziedzinach nauk inżynieryjno-technicznych oraz ścisłych i przyrodniczych. Najniższe wynagrodzenia dotyczyły absolwentów i absolwentek studiów z dziedziny sztuki.

Podsumowując, system ELA pozwala na obalanie mitów i schematów. Pokazuje na przykład, że po studiach społecznych można również świetnie sobie radzić na rynku pracy.