ELA 6 – dużo więcej nowych funkcjonalności
Do tej pory ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (ELA) opisywał kariery zawodowe osobno dla poszczególnych roczników absolwentów. Od najnowszej, szóstej edycji ELA, eksperci Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego (OPI PIB) wprowadzili narzędzie, które umożliwia także łatwe i szybkie porównywanie sytuacji absolwentów z różnych roczników, na tych samych etapach kariery zawodowej. Nowa funkcjonalność dostępna jest już dla wszystkich od 6 lipca 2021 r.
ELA – jeden z najlepszych systemów w UE
Ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (system ELA) bada losy absolwentów przez pięć lat od ukończenia przez nich studiów. W ubiegłym roku po raz pierwszy można było objąć monitoringiem pełnych pięć lat po dyplomie – dotyczyło to absolwentów z rocznika 2014. W tym roku do tego grona dołączyli absolwenci z rocznika 2015. Oznacza to, że po raz pierwszy mamy możliwość porównania sytuacji absolwentów z różnych roczników przez cały pięcioletni okres objęty monitoringiem.
Dotychczasowe sposoby prezentacji losów absolwentów ukazywały dynamikę pozycji absolwentów z pojedynczych roczników na rynku pracy w kolejnych latach po dyplomie. Uzupełnienie tego ujęcia o porównywanie sytuacji poszczególnych roczników w analogicznych okresach po ukończeniu studiów służy dwóm celom. Pierwszym z nich jest stworzenie możliwości rzetelnego ustalenia trendów w funkcjonowaniu kolejnych roczników absolwentów na rynku pracy, w tym na przykład ustalenia zmiany ich sytuacji zaraz po ukończeniu studiów – w momencie „wejścia” na rynek pracy. Drugim celem jest lepsza ilustracja pozycji na rynku pracy „przeciętnego” absolwenta. Osiągnięcia uzyskiwane przez poszczególne roczniki absolwentów mogą bowiem podlegać incydentalnym zmianom wynikającym albo ze szczególnych cech danej grupy absolwentów, albo z okresowych zmian gospodarczych.
Nowy rodzaj raportu
W odpowiedzi na to zapotrzebowanie rynku i szkolnictwa wyższego, w systemie ELA powstał nowy typ raportu dostępny na poziomie pojedynczych kierunków, uczelni oraz całej Polski. Porównuje on kariery absolwentów różnych roczników w tych samych okresach za pomocą dwóch wskaźników. Mianowicie uwzględnia – Względny Wskaźnik Bezrobocia (WWB) oraz Względny Wskaźnik Zarobków (WWZ). Wskaźniki te pozwalają odnieść bezwzględne wartości ryzyka bezrobocia i wynagrodzenia badanych do sytuacji w powiatach, w których mieszkali w okresie objętym badaniem1.
Interpretacja obu wskaźników jest bardzo prosta:
- Wartości WWB poniżej 1 oznaczają, że przeciętnie ryzyko bezrobocia wśród badanych było w okresie badania niższe niż stopa bezrobocia w ich powiatach zamieszkania. Zatem można powiedzieć, że im mniejsze wartości WWB, tym lepiej.
- Wartości WWZ powyżej 1 oznaczają, że przeciętnie badani zarabiali w okresie badania powyżej średniej wynagrodzeń w ich powiatach zamieszkania. Zatem można powiedzieć, że im większe wartości WWZ, tym lepiej.
Poniżej przedstawiamy wyniki porównań na poziomie ogólnopolskim – osobno dla studiów I stopnia, II stopnia i jednolitych studiów magisterskich.
Rysunek 1. Porównanie Względnego Wskaźnika Zarobków wśród absolwentów studiów I stopnia z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Rysunek 2. Porównanie Względnego Wskaźnika Zarobków wśród absolwentów studiów II stopnia z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Rysunek 3. Porównanie Względnego Wskaźnika Zarobków wśród absolwentów jednolitych studiów magisterskich z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Warto studiować - zarobki absolwentów rosną w kolejnych latach
We wszystkich trzech grupach wyróżnionych ze względu na poziom studiów obserwujemy dwie prawidłowości. Po pierwsze, niezależnie od roku ukończenia studiów, zarobki absolwentów w kolejnych latach po dyplomie rosną i, co więcej, ich wzrost jest szybszy niż wzrost płac w ich miejscach zamieszkania. Po drugie, dla każdego roku po ukończeniu studiów można mówić o charakterystycznych wartościach Względnego Wskaźnika Zarobków w tym okresie, bardzo podobnych dla różnych roczników absolwentów. Przykładowo, przeciętny absolwent jednolitych studiów magisterskich w pierwszym roku po dyplomie zarabia między 0,6 a 0,65 lokalnych średnich zarobków, zaś w drugim roku – między 0,7 a 0,8 średniej lokalnej, aby w piątym roku osiągnąć wartość 1,06 średnich zarobków w swoim miejscu zamieszkania (zob. Rysunek 3). Nieznaczna tendencja wzrostowa Względnego Wskaźnika Zarobków dla kolejnych roczników da się częściowo wyjaśnić przez rosnący udział absolwentów zdobywających doświadczenie na rynku pracy jeszcze przed ukończeniem studiów. Zgodnie z wcześniejszymi analizami dostępnymi w ramach systemu ELA, osoby posiadające takie doświadczenie osiągają wyższe zarobki niż pozostali.
Rysunek 4. Porównanie Względnego Wskaźnika Bezrobocia wśród absolwentów studiów I stopnia z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Rysunek 5. Porównanie Względnego Wskaźnika Bezrobocia wśród absolwentów studiów II stopnia z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Rysunek 6. Porównanie Względnego Wskaźnika Bezrobocia wśród absolwentów jednolitych studiów magisterskich z roczników 2014-2019 w kolejnych latach po dyplomie (źródło: dane ELA)
Analiza Względnego Wskaźnika Bezrobocia pozwala na sformułowanie trzech wniosków
Po pierwsze, na rysunkach 4. – 6. obserwujemy konsekwencje specyfiki poszczególnych poziomów studiów. Najprostsze prawidłowości występują w przypadku absolwentów studiów drugiego stopnia (Rysunek 5). Poziom bezrobocia w kolejnych latach po dyplomie jest coraz niższy. Rysunek 4. odnoszący się do absolwentów studiów I stopnia prezentuje odmienny schemat. W tym przypadku poziom bezrobocia w pierwszym i drugim roku po dyplomie jest wyraźnie niższy niż w późniejszych latach. Wynika to z tego, że zdecydowana większość (ponad 2/3) absolwentów studiów pierwszego stopnia kontynuuję naukę na studiach II stopnia. Nie rejestrują się w związku z tym jako bezrobotni. Wyższe wartości WWB dla kolejnych lat po dyplomie wynikają z kończenia kolejnych studiów i faktycznego wychodzenia na rynek pracy. Warto zauważyć, że wartości WWB dla trzeciego, czwartego i piątego roku po dyplomie są coraz niższe. Jeszcze inaczej przedstawia się sprawa wśród absolwentów jednolitych studiów magisterskich. Wyższy poziom bezrobocia w drugim roku po dyplomie jest konsekwencją zidentyfikowanego przez system ELA zjawiska masowego, krótkotrwałego rejestrowania się jako bezrobotni występującego wśród młodych lekarzy po ukończeniu stażu. Przypada to właśnie na drugi rok po ukończeniu studiów lekarskich. Jak widać, wartości WWB od trzeciego roku po dyplomie są już wyraźnie niższe i nie różnią się między sobą.
Po drugie, poszczególne roczniki absolwentów z zasady nieznacznie różnią się wartościami Względnego Wskaźnika Bezrobocia w analogicznych okresach. Przykładowo, wartość WWB charakterystyczna dla pierwszego roku po ukończenia studiów I stopnia oscyluje między 0,53 a 0,57, dla drugiego roku po dyplomie – między 0,48 a 0,5, zaś w trzecim skacze do poziomu między 0,75 a 0,78 itd.
Po trzecie, wyniki przedstawione na rysunkach 4. – 6. pokazują jak prezentowane narzędzie pozwala wychwytywać anomalie w sytuacji absolwentów na rynku pracy. Jak widać, ostatnie odcinki przedstawionych linii zauważalnie odchylają się w górę. Warto pamiętać, że przypadają one na rok kalendarzowy 2020, gdy polski rynek pracy mierzył się z koronakryzysem. Wśród grup, które boleśnie odczuły jego konsekwencje, byli również absolwenci szkół wyższych. Przełożyło się to na obserwowany wśród nich wzrost poziomu bezrobocia.
1 Względny Wskaźnik Bezrobocia to średnia wartość ilorazu ryzyka bezrobocia wśród badanych do stopy rejestrowanego bezrobocia w ich powiatach zamieszkania, zaś Względny Wskaźnik Zarobków to średnia wartość ilorazu średniego miesięcznego wynagrodzenia badanego do średniego miesięcznego wynagrodzenia w jego powiecie zamieszkania.