Tegoroczna edycja ogólnopolskiego systemu monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych została rozszerzona o dane dotyczące wewnętrznych migracji absolwentów oraz ich aktywności zawodowej w zależności od województwa ukończenia studiów i obecnego miejsca zamieszkania. To nie tylko cenne źródło informacji dla przyszłych studentów i studentek, ale także przydatne narzędzie dla samorządów, które chcą lepiej zrozumieć mobilność młodych ludzi i planować skuteczną politykę regionalną.
Migracje po studiach – nowe spojrzenie w ELA
Nowe dane przedstawiamy na przykładzie absolwentów i absolwentek studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z rocznika 2023. Analiza dotyczy ich mobilności regionalnej oraz aktywności ekonomicznej w pierwszym roku po studiach. W ELA dostępne są również analogiczne dane dla roczników od 2019 roku, obejmujące wszystkie poziomy studiów.
Mechanizmy migracyjne zaprezentowano na podstawie trzech wskaźników wyliczonych osobno dla każdego województwa. Pierwszym z tych wskaźników jest procentowy udział absolwentów, którzy po uzyskaniu dyplomu zdecydowali się na opuszczenie województwa, w którym studiowali.
Wykres 1. Procent absolwentów studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z 2023 r., którzy po dyplomie opuścili województwo, w którym studiowali.
Źródło: Dane ELA
Na powyższym wykresie widać duże zróżnicowanie między województwami. Najczęściej swoje województwo zamieszkania zmieniali absolwenci z województwa warmińsko-mazurskiego. Był to udział niemal trzy razy większy niż w przypadku absolwentów z województwa podkarpackiego (43,9% wobec 15,3%). Drugim województwem o absolwentach najbardziej skłonnych do migracji do innego regionu Polski było województwo dolnośląskie (36,2%).
Dwa pozostałe wskaźniki odnoszą się do ekonomicznego bilansu migracji.
Pierwszy – pokazuje różnicę w nominalnych zarobkach między absolwentami, którzy po studiach wyjechali z województwa, w którym się kształcili, a tymi, którzy w nim pozostali. Drugi wskaźnik opisuje relatywną pozycję ekonomiczną obu grup – tych, którzy po dyplomie przenieśli się do innego regionu oraz tych, którzy zostali w województwie ukończenia studiów. Mierzy on różnicę pomiędzy wartościami Względnego Wskaźnika Zarobków (WWZ) w obu tych grupach.
Wykres 2. Różnice wynagrodzeń (median nominalnych zarobków brutto, PLN) absolwentów studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z 2023 r., którzy po dyplomie opuścili województwo, w którym studiowali, w porównaniu do wynagrodzeń osób, które pozostały w tym województwie.
Źródło: Dane ELA
Największy dodatni bilans nominalnych wynagrodzeń związany z wyjazdami na podstawie danych systemu ELA widać wśród osób, które studiowały w województwie śląskim i warmińsko-mazurskim. Największy ujemny – wśród absolwentów z województwa dolnośląskiego. Bilans najbliższy zeru wystąpił w dwóch województwach: zachodniopomorskim i podkarpackim. Warto jednak pamiętać, że te same kwoty zarabiane w regionach o różnym poziomie ekonomicznym świadczą o różnej pozycji na lokalnym rynku pracy.
Wykres 3. Różnice wartości Względnego Wskaźnika Zarobków (median WWZ) ilustrujące pozycję ekonomiczną absolwentów studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z 2023 r., którzy po dyplomie opuścili województwo, w którym studiowali, w porównaniu do pozycji ekonomicznej osób, które pozostały w tym województwie.
Źródło: Dane ELA
Powyższy wykres pokazuje, że województwa znacznie różnią się pod względem bilansu pozycji rynkowej absolwentów wyjeżdżających względem pozostających w województwach, w których uzyskali dyplom.
Największy pozytywny bilans wyjazdów pod tym względem odnotowaliśmy dla województwa śląskiego – +0,22. Oznacza to, że absolwenci, którzy po studiach wyjechali z województwa śląskiego zarabiali w pierwszym roku po studiach o 22% lokalnych średnich zarobków więcej od tych, którzy pozostali w województwie śląskim. Wskazania najbardziej neutralne (najbliższe zeru) zaobserwowaliśmy dla województwa zachodniopomorskiego (+0,01), natomiast wartości ujemne – w trzech województwach: podkarpackim, lubelskim i opolskim (po -0,03).
W przypadku Względnego Wskaźnika Zarobków można zaobserwować jeszcze silniejszą niż dla nominalnych zarobków zależność między bilansem wyjazdów a skłonnością absolwentów do wyjazdów z województwa studiowania. Korelacja pomiędzy tymi wielkościami okazała się dodatnia i dwukrotnie wyższa niż w poprzednim przypadku, równa 0,28. To oznacza, że decyzje migracyjne absolwentów częściej wynikają z chęci poprawy pozycji na rynku pracy, a nie tylko z różnic w zarobkach.
Trzy województwa – trzy mechanizmy migracji absolwentów
Absolwenci z województwa warmińsko-mazurskiego najczęściej decydowali się na wyjazd po uzyskaniu dyplomu. Towarzyszyły temu wyraźne „premie” – zarówno w postaci wyższego bilansu nominalnych wynagrodzeń, jak i lepszej pozycji ekonomicznej w porównaniu do tych, którzy pozostali w regionie.
Inaczej sytuacja wyglądała w województwie dolnośląskim. Choć odsetek wyjeżdżających był również wysoki, to wyższe zarobki osiągali absolwenci, którzy zostali. Województwo dolnośląskie należy do regionów z najwyższymi wynagrodzeniami w kraju – nie tylko wśród absolwentów, ale także ogółu zatrudnionych (dane GUS). Co ciekawe, absolwenci, którzy opuścili ten region, mimo niższych zarobków, osiągnęli wyższą pozycję ekonomiczną względem tych, którzy zostali. Może to sugerować, że kierowali się nie tyle wysokością wynagrodzenia, co szansą na poprawę statusu zawodowego.
Województwo podkarpackie, mimo najniższych w kraju zarobków (zarówno wśród ogółu mieszkańców, jak i absolwentów), cechuje się najmniejszą skłonnością do migracji. Wyjeżdżający z tego regionu zarabiali podobnie do tych, którzy pozostali, a po uwzględnieniu lokalnych kosztów życia i poziomu wynagrodzeń ich pozycja ekonomiczna była nawet nieco niższa. Oznacza to, że mieszkańcy Podkarpacia nie mieli silnych bodźców ekonomicznych do opuszczenia regionu po studiach.
Nie tylko pieniądze – co jeszcze wpływa na decyzje absolwentów?
Najnowsze dane ELA to ważne źródło wiedzy o mobilności absolwentów i ekonomicznych aspektach ich decyzji. Choć korelacja między skłonnością do migracji a opłacalnością wyjazdu jest dodatnia, nie jest bardzo silna. Sugeruje to, że pozaekonomiczne czynniki, takie jak więzi społeczne, koszty życia czy jakość środowiska pracy również mogą odgrywać istotną rolę w podejmowaniu decyzji o zmianie miejsca zamieszkania po studiach, ale weryfikacja tego wymagałaby osobnych badań, z użyciem źródeł danych innych niż rejestrowe.