Co nowego w jesiennej odsłonie siódmej edycji systemu ELA?
Nowe produkty w systemie ELA służące społeczności akademickiej, uczelniom oraz twórcom polityk edukacyjnych i ekspertom rynku pracy.
Siódma edycja Ogólnopolskiego systemu monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych - ELA ma w 2022 roku dwie odsłony. Letnia odsłona skierowana była przede wszystkim do kandydatów na studia oraz studentów. Koncentrowała się ona głównie na analizie sytuacji absolwentów i osób ze stopniem doktora na rynku pracy. Jesienna odsłona natomiast koncentruje się na trzech celach:
- opisie sytuacji zawodowej i edukacyjnej studentów;
- opisie aktywności zawodowych i procesów kształcenia doktorantów;
- wsparciu informacyjnym uczelni aplikujących do rankingów międzynarodowych
1. Opis sytuacji zawodowej i edukacyjnej studentów
W poprzedniej edycji systemu ELA wprowadzone zostały raporty dotyczące ścieżek edukacyjnych studentów. W jesiennej odsłonie tegorocznej edycji ELA pojawia się kolejny typ raportów, dotyczący aktywności zawodowej studentów. Raport ten składa się z trzech sekcji. Pierwsza sekcja zawiera informacje o aktywności studentów na rynku pracy na kolejnych latach studiów. Druga część raportu poświęcona jest rynkopracowym uwarunkowaniom modyfikacji ścieżek kształcenia studentów. Wskaźniki charakteryzujące aktywność studentów na rynku pracy przedstawiane są w tej sekcji w okresie roku akademickiego, w którym nastąpiły poszczególne typy modyfikacji ścieżek kształcenia. Trzecia część raportu zawiera porównanie rezultatów na rynku pracy osiąganych po dropoucie i po uzyskaniu dyplomu. Wskaźniki aktywności zawodowej przedstawione w tej sekcji pozwalają na porównanie wyjścia na rynek pracy osób, które ukończyły edukację dyplomem i tych, którzy porzucili studia.
Dotychczasowe analizy prowadzone przez zespół badawczy systemu ELA w Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym wykazały kluczowe znaczenie aktywności zawodowej podczas studiów dla przyszłych losów absolwentów szkół wyższych. Aktywność taka jest masowo podejmowana przez studentów w naszym kraju. Jednakże jej intensywność jest zróżnicowana ze względu na charakterystyki studiów i dziedziny kształcenia. Dodatkowo, ubiegłoroczna, szósta edycja systemu ELA, pokazała znaczną skalę zjawiska modyfikacji ścieżek kształcenia studentów, a także różne odmiany tych procesów: od płynnej zmiany kierunku studiów, poprzez dłuższą przerwę w kształceniu po całkowite porzucenie studiów, czyli tzw. dropout. Decyzje o modyfikacji kształcenia często wchodzą w interakcje z różnymi formami aktywności zawodowej studentów. Nowy typ raportu pozwala na szczegółowy wgląd w skalę i dynamikę aktywności rynkopracowych podczas studiów i ich powiązania z decyzjami edukacyjnymi.
Wyniki dostępne w tej sekcji przydatne będą nie tylko w wysokopoziomowym projektowaniu polityk w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego, ale również na poziomie uczelni, które będą miały możliwość rzetelnej diagnozy zjawisk interakcji studiowania i aktywności zawodowej studentów. Informacje te będą użyteczne również studentom coraz częściej łączących swoje studia z pracą zarobkową. Uzyskane informacje pozwolą im na kształtowanie realnych oczekiwań na rynku pracy i planowanie indywidualnych strategii zawodowych i naukowych.
2. Opis aktywności zawodowych i procesów kształcenia doktorantów
Zagadnienia z tej sekcji są w całości nowym produktem systemu ELA. Charakterystyka ścieżek kształcenia doktorantów i ich aktywności zawodowej podczas przygotowywania rozprawy doktorskiej stanowi dopełnienie opisu społeczności akademickiej przez system ELA. W ramach nowej sekcji udostępnione są dwa typy raportów: „Ścieżki kształcenia doktorantów” oraz „Aktywność zawodowa doktorantów”. Raporty te prezentują wyniki na czterech poziomach: ogólnopolskim, poszczególnych dziedzin kształcenia w skali całego kraju, poszczególnych placówek kształcących doktorantów oraz poszczególnych dziedzin kształcenia w ramach tych placówek.
W raporcie poświęconym ścieżkom kształcenia doktorantów prezentowane są informacje o efektywności kształcenia doktorantów (w tym o procencie osób uzyskujących stopień doktora, czy liczbie lat kształcenia przypadających na jeden dyplom doktora), a także o nasileniu zjawiska porzucania kształcenia przez doktorantów.
W raporcie poświęconym aktywności zawodowej doktorantów prezentowane są informacje o doświadczeniu i intensywności różnych form pracy w kolejnych latach od rozpoczęcia kształcenia doktorskiego. Ponadto prezentowane są informacje o zarobkach doktorantów w tych okresach. W raporcie tym przedstawione jest także porównanie rezultatów na rynku pracy osiąganych w kolejnych latach po porzuceniu kształcenia doktorskiego i po uzyskaniu stopnia doktora.
Obecnie wyniki w większości odnoszą się do zjawisk zachodzących podczas studiów doktoranckich, które ustępują szkołom doktorskim wprowadzonym po wejściu w życie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Pierwsze informacje o kształceniu w szkołach doktorskich dostępne są od rocznika 2019. Dlatego prezentacja pełnego okresu kształcenia doktorantów możliwa jest wyłącznie dla studiów doktoranckich. W przyszłości możliwe będzie prowadzenie porównań obu systemów kształcenia doktorskiego, m.in. zmiany ich efektywności na skutek wprowadzonej reformy, czy też zmiany wzorców zachowań edukacyjnych i zawodowych wśród doktorantów.
Nowa sekcja systemu ELA pozwoli uczelniom i twórcom polityk publicznych na lepszy wgląd w mechanizmy towarzyszące rodzeniu się nowych karier naukowych w Polsce. Przykładem ciekawego wskaźnika użytecznego przy diagnozie mechanizmów kształcenia doktorantów jest „liczba lat kształcenia doktorskiego przypadających na jedną promocję doktorską”. Wskaźnik ten ilustruje średnią ilość nakładów mierzonych w latach kształcenia, które były potrzebne placówce naukowej do jednej promocji doktorskiej. Nakłady te są tym większe, nie tylko im dłużej przygotowywane są rozprawy doktorskie, ale również im więcej jest doktorantów porzucających kształcenie bez uzyskania stopnia doktora. Analiza tego wskaźnika może okazać się przydatna placówkom naukowym przy ustalaniu kosztów kształcenia doktorskiego – jakże ważnych w okresie wchodzącego w życie nowego systemu kształcenia doktorskiego.
Informacje zawarte w tej sekcji mogą okazać się także pomocne kandydatom do szkół doktorskich i doktorantom w skonfrontowaniu własnych oczekiwań i doświadczeń z ogólnymi trendami dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości kształcenia doktorskiego w Polsce.
3. Wsparcie informacyjne uczelni aplikujących do rankingów międzynarodowych
Wiele polskich szkół wyższych aplikuje do międzynarodowych rankingów uczelni. Ich pozycja w rankingach jest nie tylko ważnym elementem kształtowania wizerunku uczelni w kraju, ale sprzyja międzynarodowej wymianie naukowej. Wśród szeregu danych wprowadzanych przez szkoły wyższe do formularzy rankingów międzynarodowych ważnym elementem zgłoszenia do rankingu jest udzielenie zestawu informacji o losach absolwentów. Wiele tych informacji można było dotychczas znaleźć wśród licznych wskaźników dostępnych w systemie ELA. Wymagało to jednak sporego wysiłku w przeszukiwaniu zasobów ELA. Aby ułatwić uczelniom to zadanie, w systemie ELA udostępniane są od jej jesiennej odsłony 2022 roku informacje potrzebne do aplikacji w rankingach międzynarodowych przedstawione w postaci zintegrowanych wskaźników gotowych do wprowadzenia do formularzy rankingowych.
W obecnej edycji udostępnione są wskaźniki wykorzystywane przez trzy najlepiej rozpoznawane rankingi międzynarodowe:
- Ranking szanghajski (Global Research University Profiles);
- QS World University Rankings oraz QS Graduate Employability Ranking;
- U-Multirank.
Sekcja ta zestawia w dedykowanych raportach dla każdej uczelni wartości wskaźników przygotowane zgodnie z metodyką wymaganą przez poszczególne rankingi. Algorytmy wykorzystywane przy konstrukcji wskaźników były konsultowane z podmiotami prowadzącymi rankingi. Wypracowane rozwiązania godzą specyfikę polskiego rynku pracy absolwentów szkół wyższych z wymogami stawianymi przez rankingi międzynarodowe. Przykładowo, ranking U-Multirank na użytek wskaźnika bezrobocia wśród absolwentów (oryg. Graduate Unemployment) sugeruje wprawdzie podawanie wskaźnika w 18. miesiącu po ukończeniu studiów, jednakże dopuszcza wybór innego, zbliżonego momentu, np. 12 miesiąca po dyplomie. Po konsultacjach z przedstawicielami rankingu zdecydowano się na wybór 12. miesiąca. Decyzja ta wynikła z potrzeby uwzględnienia specyfiki polskiego rynku pracy absolwentów studiów lekarskich i lekarsko-dentystycznych. Do cech szczególnych ścieżek zawodowych młodych lekarzy należy to, że 18. miesiąc po ukończeniu studiów przypada na epizod pomiędzy zakończeniem stażu przez lekarzy a podjęciem dalszej pracy. W tym okresie każdy rocznik młodych lekarzy charakteryzuje się zawyżonym poziomem bezrobocia – podyktowanym bardziej względami administracyjnymi niż trudnością w znalezieniu pracy. Rejestracja jako osoba bezrobotna zapewnia w szczególności ubezpieczenie zdrowotne w tym okresie. Wybrany 12. miesiąc po ukończeniu studiów jest niezakłócony przez wpływ czynników administracyjnych, a przez to przyjęte rozwiązanie jest uniwersalne dla wszystkich kierunków kształcenia w Polsce.
Niektóre wskaźniki, zgodnie z wymogami rankingów, podawane są nie tylko na poziomie całych uczelni, ale także na poziomie poszczególnych jej kierunków.
Lista rankingów oraz zestaw wskaźników będą w kolejnych edycjach systemu ELA sukcesywnie rozszerzane, zgodnie z zapotrzebowaniem polskich uczelni.
